„Dziadek do orzechów” – inscenizacja baletu Piotra Czajkowskiego, w klasycznej choreografii Rudolfa Nuriejewa – miał premierę w Paryskiej Operze Narodowej [Opéra National de Paris] w 1985 roku i do dziś jest grany z wielkim powodzeniem, bawiąc i wzruszając kolejne pokolenia widzów.

Retransmitowany spektakl został zarejestrowany w nowej obsadzie 19 grudnia 2023 roku.

Autorem niedoścignionej choreografii tego barwnego przedstawienia jest nieżyjący już Rudolf Nuriejew (1938-1993), jeden z najwybitniejszych tancerzy XX wieku, który niedługo po swojej ucieczce z ZSRR został dyrektorem zespołu baletowego Opery Paryskiej. Stworzył tam wiele baletów, które grane są w Paryżu do dziś. Nuriejew swoją wersję „Dziadka do orzechów” oparł na klasycznym układzie Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa.

W wielu krajach nie ma Bożego Narodzenia bez gwiazdkowego spektaklu „Dziadka do orzechów”. Choć prapremiera tego arcydzieła odbyła się w Petersburgu w dniu Świętego Mikołaja, 6 grudnia 1892 roku, to tradycja gwiazdkowa towarzysząca temu baletowi powstała niemal pół wieku później, w Stanach Zjednoczonych. Choć dziś, inaczej niż za czasów Czajkowskiego, tytuł ten jest kierowany głównie do młodszych widzów, to nadal pozostaje jednym z najpoważniejszych arcydzieł klasycznego baletu.

Oparty na opowieści modnego wówczas fantastycznego pisarza E. T. A. Hoffmanna „Dziadek do orzechów” miał wykorzystywać zainteresowanie elit fantastyką. Tymczasem okazał się wspaniałym spektaklem familijnym. Mali widzowie odnajdą w nim baśniową historię małej Klary, która dzięki dobremu sercu i odwadze wyzwala spod czaru księcia zaklętego w dziadka do orzechów. Piotr Czajkowski napisał do tego baletu przepiękną muzykę, skrzącą się łatwo wpadającymi w ucho tematami i oryginalną orkiestracją (harmonika szklana naśladująca padający śnieg). Dodatkowym atrakcją jest udział dziecięcego chóru Śnieżynek.

wykonawcy:
Dorothée Gilbert jako Klara
Guillaume Diop jako Drosselmeyer, a później Książę (ożywiona kukiełka dziadka do orzechów)
pierwsze tancerki, pierwsi tancerze, solistki i soliści, a także zespół baletowy Paryskiej Opery Narodowej
uczennice i uczniowie Szkoły Baletowej
Chór dziecięcy Paryskiej Opery Narodowej
Orkiestra Paryskiej Opery Narodowej
dyryguje Andrea Quinn

realizatorzy:
inscenizacja i choreografia wg układu Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa – Rudolf Nuriejew
scenografia i kostiumy – Nicholas Georgiadis
przygotowanie uczennic i uczniów Szkoły Baletowej – Élisabeth Platel
realizacja telewizyjna retransmisji – François Roussillon
prowadzenie – José Martinez, dyrektor zespołu baletu Paryskiej Opery Narodowej

Streszczenie libretta

Rzecz dzieje się w wigilię Bożego Narodzenia na przełomie XIX i XX wieku.

akt pierwszy

Scena 1. Na ulicy
Barwny tłum przygotowuje się do świętowania Bożego Narodzenia.
Scena 2. W domu
Rodzina i przyjaciele przybywają do wielkiego mieszczańskiego domu państwa Stahlbaumów. Gospodarze witają swoich gości. Drosselmeyer, ojciec chrzestny trójki ich dzieci, przynosi masę prezentów. Wśród nich są kukiełki. Drosselmeyer zabawia dzieciaki kukiełkowym przedstawieniem i pokazem magicznych sztuczek. Mała Klara, jej brat Fryc i siostra Luiza bawią się przednio. Same udają kukiełki (wariacje Fryca jako ołowianego żołnierzyka, wariacje Klary jako lalki, taniec turecki Luizy).
Scena 3. Pod świąteczną choinką
Drosselmeyer daje Klarze przepiękną zabawkę. Jest nią dziadek do orzechów w postaci małego drewnianego żołnierzyka. Klara bawi się prezentem (taniec Klary). Zazdrosny Fritz psuje jej dziadka do orzechów, doprowadzając tym samym Klarę do łez. Drosselmeyer przegania Fryca, naprawia zabawkę i ponownie wręcza ją Klarze (taniec Klary, przerywany hałaśliwym pojawieniem się Fryca bawiącego się w jazdę powozem). Przychodzą dziadkowie dzieci (taniec Dziadka).
Scena 4. Sen Klary
Zmęczona Klara zasypia w fotelu. Zegar wybija północ. Nagle z każdego rogu pokoju, a nawet z kominka, wynurzają się myszy i szczury. Atakują dziewczynkę. Przerażona Klara walczy z całych sił, rzucając w nie swoimi lalkami. Złe gryzonie chcą jej zabrać dziadka do orzechów. Zjawia się sam Król Myszy. Ołowiane żołnierzyki nie są w stanie odeprzeć ataku szczurów i myszy. Nagle kukiełkowy dziadek do orzechów ożywa i rusza ze swoim własnym pułkiem kawalerii do ataku. Po zaciętej walce Król Myszy i jego poddani zostają pokonani.
Scena 5. Królestwo Śniegu
Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, pokój zmienia się w piękny ogród zimowy. Dziadek do orzechów, jeszcze chwilę temu mechaniczna zabawka, zamienia się w Księcia, przystojnego młodzieńca (który dziwnie przypomina Drosselmeyera). Zaprasza Klarę do tańca (adagio – wolny taniec). Razem z Klarą i Księciem tańczą Śnieżynki (Walc Śnieżynek).

przerwa

akt drugi

Scena 1. W domu
Klara wciąż jest pogrążona w swoim cudownym śnie, w którym towarzyszy jej Książę (pas de deux – taniec dla dwojga). Powracamy jednak do salonu w domu państwa Stahlbaumów.
Scena 2. Senny koszmar
Klarę znów ogarnia strach, gdy wampiry, zazdrosne o jej dziadka do orzechów, atakują ją. Drosselmeyer lub może Książę próbuje uspokoić dziewczynkę i przekonać ją, że to tylko złudzenie. Nie ma powodu bać się własnej rodziny i gości!
Scena 3. Podróż
Wciąż przestraszona i zdenerwowana Klara nadal nie może się obudzić. W swym śnie widzi, że cała jej rodzina i goście są przenoszeni w odległe krainy. Fryc i Luiza trafiają do Hiszpanii, jej dziadkowie do Arabii, jej rodzice do Rosji, a goście lądują to w Chinach, to we Francji czasów królowej Marii Antoniny (seria tańców charakterystycznych).
Scena 4. Bal
Klara przenosi się na bal. Towarzyszy jej Książę lub może Drosselmeyer (Walc kwiatów i pas de deux).
Scena 5. Przebudzenie Klary
Państwo Stahlbaumowie budzą swoją córeczkę Klarę, która po prostu zasnęła podczas wigilijnej wieczerzy. Goście zbierają się już do wyjścia, czas więc ich pożegnać.
Scena 6. Na ulicy
Zdezorientowana Klara stoi teraz na ulicy. Nie wie, co właściwie się wydarzyło, co było prawdą, a co tylko jej snem.

czas trwania: 135 minut (w tym przerwa)

z cyklu Taniec w kinie

21.01.2024